Η αλήθεια είναι μια
χώρα
δίχως μονοπάτι.
Μόνο όταν κανείς δει τη ζωή όπως είναι, όταν κανείς δει τον
εαυτό του όπως είναι, τότε μόνο μπορεί να προχωρήσει παραπέρα.
Οι άνθρωποι είναι απρόθυμοι να δεχτούν ό,τι είναι εύκολο να
το πιάσεις.
…ο άνθρωπος αρνείται να αναγνωρίσει τα ίδια του τα
δικαιώματα που του τα έδωσε ο Θεός, κι έτσι: αναζητάει λύτρωση ή σωτηρία από
και με ενδιάμεσους, ψάχνει να βρει οδηγούς, συμβούλους, αρχηγούς, συστήματα,
τελετουργίες, γυρεύει απέξω λύσεις που βρίσκονται μέσα στο στήθος του, βάζει τη
μάθηση πάνω από τη σοφία, τη δύναμη πάνω από την τέχνη της διάκρισης, αλλά πάνω
απ’ όλα αρνείται να δουλέψει για τη δική του απελευθέρωση, υποκρινόμενος ότι
τάχα πρέπει πρώτα να απελευθερωθεί «ο κόσμος».
Η αλήθεια είναι πάντα στο παρόν, η Αιωνιότητα είναι εδώ και
τώρα.
…νοημοσύνη είναι η ικανότητα να απελευθερώνεται κανείς από
τις καταστάσεις στις οποίες έχει εμπλακεί, η ικανότητα να ελευθερώνεται από το
φαύλο κύκλο…
Ο φόβος και η ελπίδα αποχαυνώνουν τον άνθρωπο. Ο μύθος μέσα
στον οποίο ζει από μέρα σε μέρα είναι ο μύθος ότι κάποτε ίσως δραπετεύσει από
τη φυλακή που ο ίδιος έχτισε για τον εαυτό του και την οποία αποδίδει στις
μηχανορραφίες άλλων.
Οι πραγματικά μεγάλοι δάσκαλοι δεν φτιάχνουν νόμους, θέλουν
να ελευθερώσουν τον άνθρωπο.
Δεν πιστεύω στον ασκητισμό, σε άκαμπτα μοντέλα διαλογισμού ή
σε οποιουδήποτε είδους αυστηρούς κώδικες ζωής, γιατί όλα αυτά είναι είδη
δογμάτων, πράγμα που είναι λάθος.
ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΛΟΓΙΣΜΟ:
Δεν ξέρω γιατί θα ‘πρεπε να πληρώσεις έστω και μία πένα για
να μάθεις να επαναλαμβάνεις μερικές λέξεις κάποιου που σου είπε «Αν το κάνεις
αυτό θα φτάσεις στη φώτιση» ή «Θ’ αποκτήσεις έναν ήσυχο νου». Όταν
επαναλαμβάνεις διαρκώς κάποιες λέξεις – είτε «Άβε Μαρία» είτε κάποιες
σανσκριτικές λέξεις είτε «Κόκα Κόλα» είτε όποιες κι αν είναι αυτές – όταν τις
επαναλαμβάνεις ξανά και ξανά και ξανά, ενώ εσύ νομίζεις ότι αυτό σου φέρνει
διαύγεια προφανώς ο νους σου αποβλακώνεται όλο και περισσότερο και αποκτάς μια
αλλόκοτη αίσθηση ενότητας, ησυχίας. Μπορείτε να δείτε ότι όλο αυτό το πράγμα
είναι παράλογο επειδή, πρώτα απ΄ όλα, γιατί θα ‘πρεπε να δέχεστε ό,τι σας λέει
κάποιος άλλος – συμπεριλαμβανομένου και του ομιλητή;
Ο άνθρωπος που λέει ότι ξέρει δεν ξέρει. Από τη στιγμή που
λες ότι ξέρεις δεν ξέρεις. Γιατί τι είναι αυτό που ξέρεις;
Πως θα γνωρίσω τον εαυτό μου; Μπορώ να γνωρίσω τον εαυτό μου
μόνο μέσα από τις σχέσεις
. η
παρατήρηση του εαυτού μου είναι δυνατή μόνο όταν υπάρχει η δράση και η
αντίδραση που γεννιούνται μέσα σε μια σχέση
. δεν υπάρχει παρατήρηση
στην απομόνωση. Ο νους αυτοαπομονώνεται όλη την ώρα, ό,τι κι αν κάνει,
χτίζοντας ένα τοίχο γύρω του για να μην πληγώνεται, για να μην περνάει
στεναχώριες, δυστυχίες ή βάσανα. Ο νους απομονώνει τον εαυτό του όλη την ώρα με
την εγωκεντρική δραστηριότητά του, αλλά θέλω να γνωρίζω τον «εαυτό μου», όπως
θέλω να γνωρίζω πως πάνε από εδώ σε κάποια άλλη πόλη. Δηλαδή, θέλω να το
γνωρίζω ξεκάθαρα, να παρακολουθώ οτιδήποτε υπάρχει μέσα του: τα συναισθήματα
μου, τις σκέψεις μου, τα κίνητρά μου, συνειδητά ή ασυνείδητα. Πως μπορεί να
γίνει αυτό; Το θέμα του να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του έχει υπάρξει από
πάντα, οι Έλληνες, οι ινδουιστές, οι βουδιστές έχουν πει: «γνώθι σ’αυτόν». Αλλά
προφανώς αυτό είναι ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχεις να κάνεις, κι εμείς
σήμερα το πρωί εδώ θα βρούμε πώς να κοιτάζουμε τον εαυτό μας, επειδή από τη
στιγμή που ξέρεις τον εαυτό σου στο σύνολό του εμποδίζεται κάθε τριβή, κι έτσι
μέσα απ’ αυτό έρχεται μια ενέργεια εντελώς διαφορετικής ποιότητας.
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ:
Ξεκινάς αυτό το ταξίδι μόνο όταν έχεις δει πραγματικά αυτή
την αλήθεια: ότι πρέπει να βαδίσεις ολομόναχος. Και τότε είσαι μόνος. Και
βαδίζεις χωρίς πίκρα ή κυνισμό, χωρίς απελπισία, αλλά επειδή βλέπεις το γεγονός
ότι η μοναξιά είναι απόλυτα απαραίτητη. Το γεγονός αυτό και η αντίληψη αυτού
του γεγονότος κάνουν κάποιον ελεύθερο να βαδίσει μόνος του.
Πρέπει λοιπόν, να ερευνήσεις μέσα σου, πρέπει να μάθεις τον
εαυτό σου.
Για να μάθεις τον εαυτό σου, για να γνωρίζεις τον εαυτό σου,
πρέπει να παρατηρείς με φρεσκάδα, με ελευθερία. Δεν μπορείς να μάθεις κάτι για
τον εαυτό σου αν απλώς χρησιμοποιείς κάποια γνώση που έχει πάρει, δηλαδή αν
κοιτάς τον εαυτό σου με γνώμονα όσα έχεις μάθει από κάποιο καθοδηγητή, κάποιο
βιβλίο ή κι από την ίδια την εμπειρία. Το «εγώ» είναι μια εξαιρετική οντότητα,
είναι κάτι περίπλοκο, ζωτικό, εκπληκτικά ζωντανό, που αλλάζει αδιάκοπα και
περνάει απ’ όλων των ειδών τις εμπειρίες. Είναι ένας στρόβιλος τεράστιας
ενέργειας και δεν υπάρχει κανείς να σου διδάξει τίποτα γι’ αυτό – κανείς! Τούτο
είναι το πρώτο που πρέπει να καταλάβει κανείς. Όταν το καταλάβεις μια και καλή
αυτό, όταν δεις πραγματικά την αλήθεια του, τότε έχεις ήδη απελευθερωθεί από
ένα βαρύ φορτίο: έχεις πάψει να περιμένεις από κάποιον άλλο να σου πει τι να
κάνεις. Υπάρχει ήδη η αρχή του εκπληκτικού αρώματος της ελευθερίας.
ΕΝΑΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΚΑΠΟΙΟΥ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ:
Στη συζήτησή μου, λοιπόν, με τον εαυτό μου έγινε η ανακάλυψη ότι η μοναξιά δημιουργήθηκε
από τη σκέψη. Η σκέψη τώρα έχει συνειδητοποιήσει μόνη της ότι είναι
περιορισμένης δυνατότητας κι έτσι δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της μοναξιάς.
Όσο δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα της μοναξιάς υπάρχει μοναξιά; Η σκέψη έχει
δημιουργήσει, αυτό το κενό, επειδή είναι περιορισμένη, χωρισμένη σε κομμάτια,
διαιρεμένη, και όταν το συνειδητοποιεί αυτό, η μοναξιά δεν υπάρχει κι επομένως
υπάρχει ελευθερία από την προσκόλληση. Δεν χρειάστηκε να κάνω τίποτα.
Παρακολούθησα την προσκόλληση, όλα όσα συνεπάγεται – απληστία, φόβο, μοναξιά,
όλα αυτά - και ακολουθώντας τα ίχνη της,
παρακολουθώντας τη, χωρίς να την αναλύω, αλλά απλώς κοιτάζοντάς τη, κοιτάζοντας
και ξανακοιτάζοντάς τη, ήρθε η ανακάλυψη ότι όλα αυτά τα έχει κάνει η σκέψη. Η
σκέψη επειδή είναι κομματιασμένη, έχει δημιουργήσει την προσκόλληση. Όταν το
συνειδητοποιήσει αυτό η ίδια, τότε η προσκόλληση σταματά. Δεν γίνεται ούτε η
ελάχιστη προσπάθεια.
Γιατί από τη στιγμή που θα υπάρξει προσπάθεια, ξαναγυρνάει η
σύγκρουση. Στην αγάπη λοιπόν, δεν υπάρχει προσκόλληση, αν υπάρχει προσκόλληση,
δεν υπάρχει αγάπη. Στη διάρκεια της παρακολούθησης, μέσα από την άρνηση όσων
δεν είναι αγάπη εξαλείφθηκε ο σημαντικότερος παράγοντας που δεν είναι αγάπη,
δηλαδή η προσκόλληση. Τώρα ξέρω τι σημαίνει να μην υπάρχει στην καθημερινή μου
ζωή καμία ανάμνηση όσων έκανα για να με πληγώσουν ο γείτονας, η γυναίκα μου, το
κορίτσι μου, καμιά εικόνα για εκείνη, γιατί τότε είμαι προσκολλημένος στην
εικόνα που έχει δημιουργήσει η σκέψη για εκείνη: πως με πλήγωσε, που μου
φέρθηκε, άσχημα, πως με παρηγόρησε, πόση σεξουαλική ευχαρίστηση μ’ έκανε να
νιώσω…
Δεκάδες διαφορετικά πράγματα που όλα τους είναι εικόνες
δημιουργημένες από την κίνηση της σκέψης και σ’ αυτές τις εικόνες ήμουν
προσκολλημένος. Και η προσκόλληση σ’ αυτές τις εικόνες έφυγε.
Με την άρνηση, λοιπόν, όλων αυτών που δεν είναι αγάπη μένει
η αγάπη. Δεν χρειάζεται να ρωτήσω τι είναι η αγάπη. Δεν χρειάζεται να τρέχω από
πίσω της. Αν τρέχω από πίσω της, δεν είναι αγάπη, είναι ανταμοιβή. Έτσι – αργά,
προσεκτικά, χωρίς διαστρεβλώσεις, χωρίς ψευδαισθήσεις – αρνήθηκα, τελείωσα
κάνοντας αυτή την έρευνα όλα όσα δεν είναι, κι εκείνο που έμεινε είναι το άλλο.
ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ:
Το συναίσθημα μπορεί να έχει σκληρότητα. Το συναίσθημα
μπορεί να υπάρχει άφθονο, αλλά να είναι απάνθρωπο.
Τι είναι στοργή;
Η ρίζα βρίσκεται στη λέξη «στέργω», που αρχικά σήμαινε
«φροντίζω», «περιβάλλω με αγάπη», και θα λέγαμε ότι έχει την έννοια του
«προστρέχω» - προστρέχω, σπεύδω προς κάποιον, για να βοηθήσω ή να βοηθηθώ. Τον
πλησιάζω.
Σε πλησιάζω, εσύ μπορεί να είσαι αλύγιστος, αλλά εγώ σε
πλησιάζω, κάνω την πρώτη κίνηση προς τα σένα. Σου απλώνω το χέρι. Μπορεί να μην
το θέλεις, αλλά εγώ σ’ το απλώνω. Στοργή σημαίνει «να πλησιάζεις ψυχολογικά
κάποιον ή κάτι» - το δέντρο, τα πουλιά, τη λίμνη ή ένα ανθρώπινο πλάσμα -, να
του απλώνεις το χέρι σου, να κάνεις μια χειρονομία, να του χαμογελάσεις, όλα
αυτά σημαίνουν στοργή, έτσι δεν είναι;
Η αγάπη είναι τραχιά. Τραχιά όχι με την έννοια της
σκληρότητας ή της βαναυσότητας, δεν έχει υποκρισία, δεν έχει συναισθηματισμούς,
δεν έχει στολίδια.
Η απληστία φέρνει αναισθησία.
Όταν έχεις την ευαισθησία να κοιτάς την ομορφιά, αυτό ακριβώς
το κοίταγμα της ομορφιάς είναι τέχνη. Η έκφραση αυτού που βλέπεις γίνεται
όμορφη, τεχνικά τέλεια, όταν έχεις κάτι να πεις.
Όπου υπάρχει θέμα προσωπικής ολοκλήρωσης υπάρχει
απογοήτευση, και μαζί με την απογοήτευση υπάρχει φόβος, κι έτσι ξαναπιανόμαστε
στο δίχτυ. Αλλά υπάρχει η απελευθέρωση μιας δημιουργικότητας που δεν είναι
αποτέλεσμα προσωπικής ολοκλήρωσης.
Μόνο όταν υπάρχει σβήσιμο του «εγώ», μόνο όταν είμαι
απολύτως τίποτα – κάτι που δεν είναι αρετή, που δεν αγωνίζεσαι να το πετύχεις
–, μόνο τότε γεννιέται μια κατάσταση όπου κατανοώ όλη τη διαδικασία της
αυτογνωσίας. Μόνο τότε έρχεται μια ριζική, άχρονη απελευθέρωση στην οποία
υπάρχει δημιουργικότητα.
Αν έρθω σε σας με τα πραγματικά μου προβλήματα και τα
συζητήσω μαζί σας και εσείς τ’ ακούσετε, χωρίς εικόνες, χωρίς συμπεράσματα,
χωρίς την προϋπόθεση ότι μπορείτε να με βοηθήσετε, τότε ακούγοντας με εσείς
έτσι και ξεσκεπάζοντας εγώ τον εαυτό μου σε σας, μέσα σ’ αυτή τη σχέση έρχεται
η κατανόηση, μέσα σε αυτή μαθαίνεις. Έτσι υπάρχει το γόνιμο έδαφος όπου μπορεί
κάτι καινούργιο να συμβεί.
Η ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ:
Τον εαυτό τον γνωρίζεις παρακολουθώντας τον στις σχέσεις σου
με τους άλλους, με τους φίλους σου, με τους συναδέλφους σου, με τους καθηγητές
σου και με όλους τους ανθρώπους γύρω σου. τον γνωρίζεις όταν
παρατηρείς τους τρόπους και των άλλων, τις χειρονομίες τους, πως ντύνονται, τον
τρόπο που μιλάνε, την περιφρόνηση ή την κολακεία που σου δείχνουν και τη δική
σου αντίδραση σ’αυτά. τον εαυτό σου τον γνωρίζεις όταν παρατηρείς τα
πάντα μέσα σου και γύρω σου και βλέπεις σ’ αυτά εσένα σαν να βλέπεις το πρόσωπό
σου στον καθρέφτη. Όταν κοιτάζεσαι στον καθρέφτη βλέπεις τον εαυτό σου, έτσι
δεν είναι; Μπορεί να ήθελες να είχε διαφορετικό σχήμα το κεφάλι σου, με λίγο
πιο πολλά μαλλιά, και το πρόσωπό σου να ήταν λιγότερο άσχημο, αλλά το γεγονός
είναι εκεί κι αντανακλάται καθαρά μπροστά σου στον καθρέφτη και δεν μπορείς να
το παραβλέψεις και να πεις «Τι ωραίος που είμαι!»
Τώρα: αν μπορείς να κοιταχτείς στον καθρέφτη των σχέσεων
ακριβώς όπως κοιτάζεσαι σ’ έναν κοινό καθρέφτη, τότε δεν σταματάς ποτέ να
γνωρίζεις τον εαυτό σου.
Αν μπορείς να παρατηρείς εκείνο που είσαι και να προχωράς με
αυτό, τότε θα ανακαλύψεις ότι είναι δυνατό να πας ατελείωτα μακριά. Τότε δεν
υπάρχει τέλος σε αυτό το ταξίδι, και εδώ βρίσκονται το μυστήριο και η ομορφιά
του.
ΓΙΑ ΤΟ ΣΕΞ:
Όχι, δεν είσαι προσκολλημένος σε κάποιον, αν ενδιαφέρεσαι
πραγματικά γι’ αυτόν…
Ας πούμε ότι κοιτάτε εκείνους τους λόφους. Η θέα αυτών των
λόφων διεγείρει κάποιες αισθήσεις. Τι γίνεται μετά; (Κοιτάξτε το, σας παρακαλώ,
ψάξτε το). Δεν μπαίνει στη μέση η σκέψη και λέει «Τι όμορφο πράγμα που είναι
αυτοί οι λόφοι»; Κι αμέσως μετά, η σκέψη δημιουργεί μια εικόνα από αυτή την
αίσθηση της ομορφιάς. Δεν σας λέω κάτι που είναι υποθετικό ή φανταστικό, λέω
κάτι που είναι γεγονός: πρώτα υπάρχει επαφή με κάτι μέσω κάποιας από τις
σωματικές αισθήσεις, ύστερα η ψυχολογική αίσθηση που δημιουργείται από αυτό το
κάτι (όπως η αίσθηση της ομορφιάς των λόφων), και τέλος η σκέψη που φτιάχνει
μια εικόνα από αυτή την αίσθηση. Τη στιγμή που η σκέψη φτιάχνει μια εικόνα από
την αίσθηση γεννιέται και η επιθυμία.
Η σεξουαλική πράξη είναι στιγμιαία. Είναι μια φευγαλέα
εμπειρία, αλλά γιατί οι άνθρωποι είναι έτσι διαρκώς απορροφημένοι απ’ αυτή; Το
σεξ δεν είναι ούτε αγνό ούτε μη αγνό, αλλά η σκέψη του δίνει πολύ μεγαλύτερες
διαστάσεις από τις πραγματικές του. Ο νους δίνει μια υπέρμετρη σπουδαιότητα στο
σεξ. Κι ενώ το σεξ είναι κάτι στιγμιαίο, του δίνεις διάρκεια είτε
απολαμβάνοντας τις σκέψεις γύρω από μια σεξουαλική συνάντηση που έγινε πολύ
πριν ή φαντασιώνεσαι μελλοντικές σεξουαλικές εμπειρίες.
Ό,τι ο νους αποτυχαίνει να κατανοήσει το φοβάται. Ό,τι
φοβάται είτε το καταπνίγει είτε το λατρεύει. Όλες οι μορφές λατρείας και
προσευχής έχουν την καταγωγή τους στο φόβο.
Όταν δεν ταυτίζομαι με τίποτα, μπαίνουν τα πάντα στη θέση
τους. Δεν τα βάζω εγώ, γίνεται από μόνο του, επειδή έχω δει την αλήθεια του
πράγματος. Επειδή έχω δει την αλήθεια για την ταύτιση, τα πάντα πάνε στη σωστή
τους θέση από μόνα τους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
«Να είμαι φως του εαυτού μου». Τώρα συνειδητοποιώ ότι πρέπει
να βασίζομαι στο δικό μου φως, όσο αμυδρό κι αν είναι. Αντί απλώς να αντιδρώ
στα γεγονότα και στις καταστάσεις, αντί να στηρίζομαι στις εμπειρίες, στη
μουσική, στη μουσική, στους δασκάλους ή σε κάποια άλλη επίδραση για να
ταρακουνήσω το νου μου και να τον φέρω σε μια διαφορετική κατάσταση, βλέπω ότι
ο ίδιος ο νους πρέπει να είναι πρόκληση για τον εαυτό του.
«Η αλήθεια είναι μια χώρα δίχως μονοπάτι». Ο άνθρωπος δεν
μπορεί να τη φτάσει μέσα από οργανώσεις, μέσα από κάποια πίστη, από δόγματα, ιερωμένους
ή τελετουργίες, ούτε και από κάποια φιλοσοφική γνώση ή ψυχολογική τεχνική.
Πρέπει να τη βρει μέσα από τον καθρέφτη των σχέσεων, από την κατανόηση του
περιεχομένου του νου, με την παρατήρηση και όχι με διανοητική ψυχανάλυση ή
ενδοσκόπική αυτοανάλυση.
Η ελευθερία δεν είναι αντίδραση, η ελευθερία δεν είναι
επιλογή. Είναι ψεύτικος ο ισχυρισμός του ανθρώπου ότι είναι ελεύθερος επειδή
μπορεί να διαλέξει. Ελευθερία είναι η καθαρή παρατήρηση, χωρίς κατεύθυνση,
χωρίς φόβο τιμωρίας ή ελπίδα ανταμοιβής. Η ελευθερία δεν έχει κίνητρο, η
ελευθερία δεν βρίσκεται στο τέλος της εξέλιξης του ανθρώπου, αλλά υπάρχει στο
πρώτο βήμα της ύπαρξης του. Με την παρατήρηση αρχίζει κανείς να ανακαλύπτει την
έλλειψη ελευθερίας. Η ελευθερία βρίσκεται στη χωρίς εκλογή επίγνωση της
καθημερινής μας ζωής και δραστηριότητας.
Όταν ο άνθρωπος αποκτήσει επίγνωση της κίνησης των σκέψεών
του θα δει τη διαίρεση ανάμεσα στον σκεπτόμενο και στη σκέψη, στον παρατηρητή
και τον στο παρατηρούμενο, στο εμπειρώμενο καις την εμπειρία. Θα ανακαλύψει ότι
αυτή η διαίρεση είναι ψευδαίσθηση. Μόνο τότε υπάρχει καθαρή παρατήρηση, που
είναι άμεση αντίληψη χωρίς σκιά από το παρελθόν ή από το χρόνο. Αυτή η άχρονη
αντίληψη φέρνει μια βαθιά, ριζική αλλαγή του νου.
Η ολοκληρωτική άρνηση είναι η ουσία του θετικού. Όταν
υπάρχει άρνηση όλων εκείνων των πραγμάτων που έχει γεννήσει ψυχολογικά η σκέψη,
μόνο τότε υπάρχει αγάπη, που είναι συμπόνια, πάθος και νοημοσύνη.
(Η αναζήτηση της αλήθειας - Κρισναμούρτι) - (Μετάφραση: Νίκος Πιλάβιος, Εκδόσεις: Καστανιώτη)
