Η επιστροφή της οργής

 Η οργή είναι το όπλο της αδυναμίας, έλεγε ο Βάκων. Πόση αλήθεια ενέχει αυτό το ρητό άραγε; Συνηγορούντως αυτού ακούμε συχνά να μας λένε «άμα τσακωθείς θα χάσεις το δίκιο σου» και όντως κάπως έτσι μας έχει συμβεί στην καθημερινότητά μας.

Η οργή για τους περισσότερους εξ ημάς αποτελεί ένα αρνητικό συναίσθημα που επιφέρει κακές συνέπειες. Έχουμε ταυτίσει την έννοια της με συμπεριφορές εκτός ελέγχου, που προκαλούν πληγές σε όσους τις λαμβάνουν. Δείγματα οργής υπάρχουν πολλά γύρω μας. Παράλληλα, υπάρχει και η υποσκάπτουσα οργή των ανθρώπων που συσσωρεύεται καθημερινά, χωρίς να ξεσπά και αναμένει τον κατάλληλο σπινθήρα για να εκραγεί. Τέτοιες εκδηλώσεις οργής φυσικά είναι ανεπιθύμητες, διότι είναι ανεξέλεγκτες και με αμφίβολα αποτελέσματα.

Στις σύγχρονες κοινωνίες η οργή είναι μια παράλληλη συνισταμένη τους, με πληθώρα αιτιών, όπως οι κακές συνθήκες ζωής, η ελλιπής παιδεία, η έκθεση σε βίαια πρότυπα, η κοινωνική παρακμή, αδικία, εκμετάλλευση. Οι δίοδοι διοχέτευσης της οργής αυτής χρειάζονται έρευνα, δεν προσφέρονται μαζικά και απαιτούν προσωπική διάθεση & απασχόληση, το οποίο δεν είναι πάντα εφικτό. Οι συνθήκες αυτές οδηγούν σε συσσώρευση της οργής με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να βρίσκουν διέξοδο στα γήπεδα, στις μαζικές διαμαρτυρίες, στην οικογένειά τους – απειλώντας σε καταστροφή το κοινωνικό τους μοντέλο – στο ποτό, στα φάρμακα. Πολλές φορές, άνθρωποι που δεν εκφράζουν την οργή τους οδηγούνται στο να βλάψουν τον ίδιο τους τον εαυτό.

Σε περιόδους κρίσης, όπως είναι αυτή που διανύουμε, η οργή είναι ιδιαίτερα έντονη και δύσκολα δύνανται να χαλιναγωγηθεί. Οι ορθότερες πρακτικές αντιμετώπισής της οργής είναι η διαλεκτική, ο αθλητισμός, η ανταλλαγή απόψεων με επιχειρήματα, η αγορά – με την αρχαία έννοια του όρου – όπου διαφορετικοί άνθρωποι με διαφορετικές οπτικές & προσλαμβάνουσες συγκεντρώνονταν και συνδιαλέγονταν για όλα τα θέματα που τους προβλημάτιζαν, άλλοτε βρίσκοντας λύση και άλλοτε όχι. Η ανταλλαγή αυτή οδηγούσε, μερικές φορές, στην παραγωγή προτάσεων και βοηθούσε στον κατευνασμό της οργής. Η δυνατότητα τέλεσης ενός τέτοιου διαλόγου απαιτεί και δυνατότητα διαχείρισης των συναισθημάτων των συμμετεχόντων κατά τρόπο κατάλληλο, ώστε να μην προκληθεί κοινωνική ένταση.

Άλλες πάλι φορές, η οργή χρησιμοποιείται ως ύπουλο όπλο ελέγχου των άλλων δια του φόβου, είτε γιατί όσοι τη χρησιμοποιούν αδυνατούν να συνυπάρχουν δημοκρατικά και αρέσκονται σε ολοκληρωτικές συμπεριφορές, είτε γιατί αναζητούν επιβεβαίωση, ζητιανεύοντας για ψευδείς δηλώσεις υπέρ αυτών από τα «θύματα».

Η οργή δύναται να συσχετιστεί με τη φωτιά, όπου όταν είναι ανεξέλεγκτη καταστρέφει τα πάντα στο πέρασμά της. Αποτελεί εξάλλου ένα από τα τρία κακά της μοίρας. Αν είναι ελεγχόμενη, όμως, μπορεί να παράγει ενέργεια, να γίνει χρήσιμη για την κοινωνία και τον άνθρωπο γενικότερα. Μπορεί να αποτελέσει έναυσμα αντίστασης εναντίον ενός συγκεκριμένου αρνητικού στόχου, που υπάρχει είτε στην κοινωνία μας, είτε μέσα μας, και να αποτελέσει έναυσμα ή τον εναρκτήριο σπινθήρα για να αρχίσει η παραγωγή χρήσιμου έργου και ιδεών. Η διοχέτευση της οργής στη δημιουργία και στην εφεύρεση νέων πρακτικών, δομών, συμπεριφορών θα προκαλέσει αλλαγή, στην οποία θα έχουν συμβάλλει και οι εμπλεκόμενοι. Θα είναι μια αλλαγή με ελπίδα και ορίζοντα και όχι μια τυφλή, ανούσια και ατελέσφορη στιγμιαία καταστροφική αντίδραση, χωρίς να έχουν καταστεί σαφή τα ζητούμενά της.

Ας μην κοιτάμε πίσω με οργή, ούτε μπροστά με φόβο γιατί χάνουμε τη δύναμή μας. Η θέαση των όσων συμβαίνουν γύρω μας με επίγνωση και συνειδητή εμπλοκή μας θα επιφέρει την επιζητούμενη αλλαγή των κακώς κοινωνικών ή ατομικών κειμένων.

 (Ε.Γραμμένου)